FROST & HAI NGẢ ĐƯỜNG XƯA

- TS Hoàng Anh Dũng

Tôi nhớ đâu đó có người đã viết rằng : "Tuổi thọ của một người có thể tăng lên và cũng có thể giảm xuống sau khi đọc một áng thơ nào đó của một thi hào nào đó. Một trong những thi hào đó là Robert Frost." (Sau này, tôi được biết đó là lời bình của nhà thơ học giả Đông Yên - dinhsong.net )

Chính nhận xét đó càng làm tôi chú ý đến thi hào người Mỹ này. Bởi tôi yêu thơ và cũng thích dịch thơ cho riêng mình đọc. Không chia sẻ với ai.Thói quen đó đã mấy chục năm rồi. Mấy chục năm trước, tôi có đọc Frost, những bài thơ của Robert Frost quả nhẹ nhàng, nhưng ý tứ sâu xa.Đọc xong tôi còn hiểu chút chút.Ai dè khi đọc một số bài bình luận về Robert Frost và thơ của ông thì phải nói thiệt, lúc đó thì : Không còn hiểu gì hết ! Sao mà cao siêu quá  ! Tôi đem điều này nói với thầy tôi Duy Sơn Lão Nhân người cả cười mà rằng : Ta cũng không hiểu đâu ! Về sau, khi tôi đang học đại học ở Sài Gòn, người còn gởi cho tôi một lá thư ngắn vỏn vẹn có dòng trào lộng : Có lẽ chính Robert Frost cũng không hiểu những bình luận đó đâu ! Thầy tôi đi xa lâu rồi, Frost cũng vậy. Và có lẽ là hai người đã gặp nhau và trao đổi câu chuyện về tôi ở một cõi trời  nào đấy, nên ngày nọ tôi bất giác ngộ rằng : Thơ chỉ có thể Ngộ chứ không thể Hiểu ! Bởi vậy phải Ngộ thơ mới dịch được thơ nếu không Ngộ mà dịch thơ, thì thơ dịch ấy có thể gây  thảm họa dịch thuật còn nặng hơn cả truyện dịch như Trần Tiễn Cao Đăng nói về một số tác phẩm văn học dịch ở Việt Nam vài năm trước. Và bản thân tôi cũng tự hào vì nào giờ không dại dột bình luận thơ của ai cả ! Năm khi mười họa, bạn thân, thân lắm,thì mới dám nhận xét sương sương thôi ! Thiệt may mắn ! Năm xưa tôi chép được một bài thơ của Frost : The Road Not Taken. Đó là năm 1988. Tôi thấy cũng dễ hiểu, nhưng dịch ra thì cứ trúc trắc làm sao đó. Thành ra cứ phải dở dang. Có điều là tôi không quên bài thơ đó.Lâu lâu cũng đem ra nghiên cứu . Mãi đến 16 năm sau, mùa thu 2004, bản dịch mới hoàn thành, mà hoàn thành chỉ trong một đêm ! Ngâm nga chán rồi đem để đâu đó. Thế rồi thất lạc.Mãi đến chiều hôm kia , khi cùng mấy học trò dọn thư viện cũ của nhà, thì phát hiện mảnh giấy nhỏ chép bài thơ dịch nằm cô đơn giữa một cuốn tự điển Hán Việt dày cộm. Tính ra trước sau cũng hơn 24 năm kể từ ngày có trong tay bài The Road Not Taken !

Thế rồi tự dưng, không hiểu sao, tôi lại gởi Email bài thơ dịch đó cho một người bạn mới quen : cô PA , như một quà tặng niềm vui đầu tuần. Không ngờ chỉ không lâu sau đó cô PA hồi âm, đề nghị post lên blog cho mọi người cùng đọc! Một lời khen rồi còn gì ! Như một sự tình cờ tôi cũng tìm thấy một bản dịch rất hay trên dinhsong.net của nhà thơ học giả Đông Yên, sau khi tìm ra lại bản dịch của mình , tôi đã gởi một bản tặng nhà thơ Đông Yên, và nhận được những hồi âm khuyến khích.Và cuối cùng xin nói điều này : vài ngày trước khi tìm ra lại bản dịch, tôi đã gởi nguyên tác The Road Not Taken đến một người bạn thơ của tôi, nhà thơ NTY, đề nghị NTY dịch bài này vì thần thái và tính Thiền trong thơ của Yên và Frost rất tương hợp. Đã mấy ngày trôi qua, và sáng hôm nay NTY nói rằng đang suy nghĩ thì bản dịch của tôi gởi tới, rằng đọc xong bản dịch của tôi thì nhà thơ bèn ….bẻ bút! Nghĩa là căn cứ vào những hồi âm tích cực của những nhà thơ nói trên thì bản dịch của tôi nhiều khả năng sẽ không làm cho Frost phải …..bẻ bàng ! Bởi vậy, hôm nay tôi mạnh dạn giới thiệu cùng quý vị độc giả : The Road Not Taken cùng bản dịch :