Lão niên lái xe hơi

 

BS Nguyễn Ý Đức 

Lái xe hơi là một nhu cầu thiết yếu trong đời sống hàng ngày.

Tuy lão niên ta không còn lái xe đi làm như trước đây nhưng vẫn có nhiều dịp phải dùng tới xe hơi. Lái xe đi chợ mua thực phẩm Việt Nam, đi lễ, đi thăm bạn bè, xuống phố uống cà phê buổi sáng với thân hữu, đến thăm các cháu, ra phi trường hay bến xe đón bạn hiền phương xa tới chơi.

Ngoài việc đáp ứng các nhu cầu, lái xe còn được coi như một biểu tượng của khả năng tự lo, tự liệu. Nếu vì lý do nào đó mà hết lái xe được thì ta coi như không có chân, tù cẳng lại còn mất đi tính cách độc lập của mình,

Cho nên đã có so sánh, tuy hơi quá đáng, là: với người cao tuổi, mất bằng lái xe là điều bất hạnh thứ nhì sau khi chẳng may mất người phối ngẫu.

Khả năng lái xe an toàn đòi hỏi sự hoàn hảo với sức khỏe tốt, suy nghĩ sáng suốt và thị giác tinh tường. Khả năng còn lái được hay không là tùy thuộc vào mức độ khiếm khuyết của một trong ba lãnh vực kể trên.Với tuổi ngày một cao, nhiiều người cảm thấy như đã bước vào ngưỡng cửa của giới hạn. Khi đó người cao tuổi cũng nên xét lại xem mình còn làm chủ tay lái được không cũng như nếu tiếp tục lái, có những điều gì cần ghi tâm để phương diện di chuyển này được hạnh thông.

Trong điều kiện bình thường, khi còn duy trì tất cả chức năng, thì người cao tuổi vẫn lái xe được cho tới tuổi 70, 80 và họ sẽ thích ứng thói quen lái xe với tuổi tác của mình.

Theo các hãng bảo hiểm thì quý vị ở tuổi 60, 70 ít gây ra tai nạn xe cộ hơn người ở lứa tuổi mười tám, đôi mươi vì nhiều lý do . Họ đã có kinh nghiệm lái an toàn từ nhiều năm; ý thức được rằng lái xe và rượu say không đi đôi với nhau; họ ít lái xe ban đêm, khi thời tiết xấu, hay vào thời điểm trong ngày có đông xe cộ lưu thông; họ ít gây ra tai nạn do lái xe quá nhanh, lái bất cẩn.

Với các Cụ, tai nạn thường xẩy ra khi họ không nhìn rõ dấu hiệu chỉ đường, không nhường tay mặt, không để ý bên trái, ngưng lại bất thình lình hoặc bất cẩn khi ra vào xa lộ.

Yếu tố ảnh hưởng tới khả năng lái xe.

 

Có nhiều yếu tố:

 

1-Một số dược phẩm có ảnh hưởng tới khả năng lái xe tự động vì tác dụng làm buồn ngủ của thuốc, hoặc ảnh hưởng tới khả năng nhận thức. Đó là các thuốc an thần, thuốc chống dị ứng, thuốc ngủ, thuốc trị bệnh trầm cảm, thuốc trị đau nhức và thư giãn bắp thịt. Ảnh hưởng của say rượu vào lái xe thì quá rõ ràng.

Khi cho toa thuốc, bác sĩ đều lưu ý bệnh nhân là uống thuốc nào không nên hoặc không được lái xe. Đôi khi giờ uống thuốc cũng được thay đổi để không trùng hợp với thời gian cần phải lái xe nhiều trong ngày.

 

2- Một vài bệnh ảnh hưởng tới sự an toàn lái xe: bệnh về cơ bắp, khớp xương, giảm thính thị giác, sa sút trí tuệ, bệnh tâm thần, tai biến động mạch não, nghiền rượu ma túy, bệnh Parkinson, kinh phong, tiểu đường, vài bệnh tim mạch.

Một nghiên cứu mới đây cho hay người mắc bênh tiểu đường đang được điều trị bằng Insulin hay thuốc viên để hạ đường, dễ gây tai nạn vì đường trong máu giảm xuống bất thình lình, làm cho bệnh nhân mất định hướng.

Mang máy tự động điều hòa nhịp tim-pacemaker-đôi khi cũng tạo ta nhịp bất thường và bác sĩ cũng khuyên ta không nên lái xe.

 

3- Thay đổi chức năng theo tuổi cao

Những thay đổi về thính thị giác, về sự chú ý, khả năng xét đoán, phản ứng trước biến cố đều ảnh hưởng tới khả năng lái xe.

 

a-Về thị giác.

Thị giác là thành phần căn bản trong việc lái xe vì nó cung cấp tới 90% những dữ kiện cần thiết cho công việc này. Vì thế khi lấy bằng lái xe, ta được đo thị lực ( visual acuity ) và tầm nhìn ( visual field ) .

Hầu hết các quốc gia đòi hỏi một thị lực là 20/40 để có bằng lái không hạn chế; nếu thị lực kém hơn 20/40 thì người lái phải chịu một số giới hạn.

Còn về tầm nhìn, tức là khả năng nhìn thấy chung quanh khi mắt không cử động, thì cần một khẩu độ là 140 độ. Mắt bình thường có khẩu độ 160- 180 trong ánh sáng ban ngày. Một nghiên cứu của trường Đại Học Birmingham, Alabama, cho hay là, với người cao tuổi, tai nạn xe cộ thường xẩy ra ở ngã ba, ngã tư đường vì tầm nhìn hữu ích tổng quát bị thu hẹp lại, sự vật trước mắt không được nhận biết vì kém tập trung.

Trời tranh tối tranh sáng hoặc thời tiết xấu (mưa giông, bão tuyết), khẩu độ giảm đi nhiều, khiến người lái gặp khó khăn. Lái xe ban đêm, người cao tuổi dễ bị bối rối, chóa mắt khi xe ngược chiều để đèn rọi quá sáng.

 

b-Thính giác .

Tuổi cao thường bị giảm nhận thức về âm thanh nên các cụ dễ bị nghễnh ngãng, đường ta ta cứ đi, không để ý gì đến xe cộ chung quanh bóp còi ra dấu.

 

c-Thời gian phản ứng ở người cao tuổi chậm lại.

Trước một biến cố, cần phải ngưng xe thì lão nhân cần thời gian lâu ơn để đạp chân thắng. Đôi khi vì gân cốt yếu, chân ga chân thắng đạp không đều, tay lái không phối hợp nhịp nhàng, trí nhớ không tập trung cũng là nguyên nhân đưa tới tai nạn.

Ngoài ra để cân bằng sự giảm khả năng lái vì thay đổi cơ thể khi về già, nhiều cụ thường ngồi lái với vị thế cứng nhắc, ôm chặt lấy tay lái, nhìn thẳng phía trước, không thấy được biến chuyển xẩy ra ở chung quanh. Đôi khi các cụ cũng có khuynh hướng ước lượng ít đi tốc độ của các xe khác nên khi vượt qua mặt, quẹo phải trái là dễ gây tai nạn.

Mà tai nạn xe cộ thì có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Nhiều khi lỗi không phải do các cụ mà do những anh hùng xa lộ, những anh chị say rượu, những thiếu niên bất cẩn gây ra. Theo cơ quan an ninh xa lộ Hoa Kỳ thì hàng năm có gần 4 triệu người bị thương tích vì tai nạn xe cộ với số tử vong lên đến gần 50.000 nhân mạng. Với người tuổi từ 65 tới 74 thì thương tích do tai nạn xe là nguyên nhân lớn đưa tới tử vong

Ngoài thiệt hại về cơ thể, còn thương tổn về tâm thần khiến các nhà tâm lý học cũng như các chuyên gia thần kinh tâm trí phải lưu tâm nghiên cứu. Họ đã gói ghém những thay đổi này vào một bệnh lý gọi là "Phản Ứng Căng Thần Kinh do Tai Nạn Xe Cộ. Họ coi Hội chứng này cũng tương tự như Hội Chứng Căng Thẳng tìm thấy ở một số cựu chiến binh tham dự các thế chiến và chiến tranh tại Việt Nam. Trong phản ứng này, người lái xe gặp nạn có những dấu hiệu như hoảng sợ, không tin là tai nạn đã xảy ra, giận dữ, lo âu, thần kinh kích động, cảm giác không an toàn, sợ hãi, đôi khi không vui vì nghĩ là mình đã làm điều sai trái. Đêm đêm mất ngủ có những ác mộng về tai nạn. Những dấu hiệu này xuất hiện sau khi tai nạn xảy ra độ 3, 4 tuần lễ, kéo dài từ vài ngày tới dăm tuần lễ.

Sau đó nạn nhân có thể trở nên sợ lái xe, giới hạn lái xe và mỗi khi ngồi trên xe do người khác lái là bồn chồn, lo ngại. Ngoài ra, nạn nhân còn bận tâm đối phó với vấn đề tranh tụng pháp lý do tai nạn gây ra.