Giã biệt thi sĩ Nguyễn Bắc Sơn (1944-2015) - Chiến Tranh Việt Nam Và Tôi

Tin nhà thơ Nguyễn Bắc Sơn qua đời ngày 4 tháng 8 năm 2015 tại nhà riêng ở Phan Thiết vì bệnh tim, hưởng thọ 71 tuổi đã lan truyền trên các trang báo điện tử khắp nơi từ trong nước đến hải ngoại.

Sinh năm 1944, Nguyễn Bắc Sơn năm 1970, ở tuổi thanh niên 26 tuổi đã nổi tiếng với dòng thơ độc đáo. Người đọc đã cảm thấy ý thơ rất lạ với những câu: “  Mai ta đụng trận ta còn sống. Về ghé sông Mao phá phách chơi. Chia sớt nỗi sầu cùng gái điếm. Đốt tiền mua vội một ngày vui. Ngày vui đời lính vô cùng ngắn. Mặt trời thoắt đã ở phương tây. Nếu ta lỡ chết vì say rượu. Linh hồn chắc sẽ thành mây bay.”

Và khi tập thơ Chiến Tranh Việt Nam Và Tôi được xuất bản năm 1972 thì nó trở thành một tác phẩm độc đáo và làm nên sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Bắc Sơn.

Cái nhìn vô nghĩa của Nguyễn Bắc Sơn về cuộc chiến tranh Việt Nam thời đó qua những câu : “  Chiến tranh này cũng chỉ một trò chơi.  Suy nghĩ làm gì lao tâm khổ trí. Lũ chúng ta sống một đời vô vị. Nên chọn rừng sâu núi cả đánh nhau. Chọn trời đêm làm nơi đốt hỏa châu. Những cột khói giả rừng thiêng uốn khúc. Mượn bom đạn chơi trò pháo tết. Và máu xương làm phân bón rừng hoang”.

Trong trận chiến, sống chết chỉ trong tích tắc cho nên nhà thơ có những câu tưởng như đùa giỡn nhưng cay đắng : “  Kẻ thù ta ơi những đứa xâm mình. Ăn muối đá mà điên say chiến đấu. Ta vốn hiền khô ta là lính cậu. Đi hành quân rượu đế vẫn mang theo. Mang trong đầu những ý nghĩ trong veo. Xem cuộc chiến như tai trời ách nước. Ta bắn trúng ngươi vì ngươi bạc phước. Vì căn phần ngươi xui khiến đó thôi.”

Nhà thơ nhìn kẻ thù một cách khôi hài : “ Kẻ thù ta ơi các ngài du kích. Hãy tránh ra xa đừng chơi bắn nheo. Hãy tránh ra xa ta xin tí điều. Lúc này đây ta không thèm đánh giặc. Thèm uống chai bia thèm châm điếu thuốc.

Tuy vậy nhà thơ cũng có lúc mơ mộng : “ Đêm nằm ngủ võng trên đồi cát. Nghe súng rừng xa nổ cắc cù. Chợt thấy trong lòng mình bát ngát. Nỗi buồn sương khói của mùa thu.”

Hoặc thả hồn bay bỗng : “ Đêm ngủ đổ ngâm thơ cùng đại bác. Hồn lao đao trong chuyến trực thăng bay. Đâu có chắc mặt trời mai sẽ mọc. Trời rây mưa lành lạnh khiến thèm say.”

Thi sĩ viết về rượu cũng độc đáo : “ Khi tao đi lãnh khẩu phần. Mày đi mua rượu đế Nùng cho tao.Chúng mình nhậu đế trừ hao.Bảy ngày sắp đến ngêu ngao trong rừng.Mùa này gió núi mưa bưng.Trong lòng thiếu rượu anh hùng nhát gan. Mùa này gió bụi mưa ngàn. Trong lòng thiếu rượu hoang mang nhớ nhà.”

Nguyễn Bắc Sơn bày tỏ những ý nghĩ về cuộc chiến : “ Các bạn cũ những thằng nào vô phước. Mồ đang xanh vì cuộc chiến hôm qua. Hãy về đây mà say khướt cùng ta. Này bóng mây cao này vòm lá thấp. Con đường phố người anh em tấp nập. Một người này yêu một chút người kia. Tay ấm trong tay chân ấm vỉa hè. Trái tim ấm lửa tình người ấm áp. Người sống sót nâng ly mời kẻ khuất. Lại gần đây trên bãi cỏ bờ sông. Soi mặt mình trong dòng nước xanh trong. Để nhìn thấy hình bản lai diện mục. Cởi áo trận và hoa mai ném tuốt. Xin giã từ đời vũ khí huy chương. Xin trở về như một kẻ hoàn lương. Xin vứt hết xin bắt đầu lại hết.”

Nguyễn Bắc Sơn đã tự vẽ chân dung mình qua các câu thơ : “ Ta sống ở đời như một kẻ nhàn du. Trôi qua tháng trôi qua ngày trôi trên cuộc đời huyễn mộng. Trôi từ chiếc nôi ru đến nấm mồ. Trên trái đất có rừng già núi non cùng biển sóng. Trong Nguyễn Bắc Sơn có một kẻ làm thơ.  Kẻ làm thơ đôi khi biến thành du đãng. Hoặc nhà tu theo khí hậu từng mùa.”

Và thi sĩ rất yêu mến bạn bè : “  Có khi nghĩ trời sinh mỗi mình ta là đủ. Vì đám đông quậy bẩn nước hồ đời. Nhưng lại nghĩ trời sinh thêm bè bạn. Để choàng vai ấm áp cuộc rong chơi.”

Trong cuộc chiến Việt Nam, Nguyễn Bắc Sơn là lính Việt Nam Cộng Hòa. Sau 30/4/1975 cha của anh trở về miền Nam với chức vụ sĩ quan cấp tá Cộng Sản Bắc Việt. Ông có làm bài thơ tả về thân phận của hai cha con :

“ Bố tôi qua đời đúng năm năm. Tôi viết bài thơ này để tâm sự cùng một ngưới khuất núi. Thuở sinh tiền ông rất thương tôi và tôi rất thương ông. Nhưng hai chúng tôi đúng là hai người đàn ông có bề ngoài lãnh đạm. Bố tôi ước mơ làm cho loài người sung sướng. Và thế là ông từ tuổi thanh xuân. Cùng bạn bè đi làm cách mạng. Ông càng làm cách mạng chừng nào. Thì loài người càng thêm sặc máu.Tôi ước mơi cõi đời tốt đẹp. Và thế là tôi làm thơ ca tụng loài người. Tôi càng ca tụng chừng nào. Thì loài người càng xấu xa chừng ấy.”

Sau năm 1975, Nguyễn Bắc Sơn vẫn làm thơ, chất bụi đời , ngông ngênh bàng bạc trong mấy câu : “ Buổi sáng mang tiền đi hớt tóc. Vô tình ngang một quán cà phê. Giang hồ hảo hán dăm thằng bạn. Mải mê tán dóc chẳng cho về. Về đâu đâu cũng là đâu đó. Đâu cũng đìu hiu đất Hán Hồ. Hớt tóc cạo râu là chuyện nhỏ. Ba nghìn thế giới cũng chưa to.”

Thi sĩ có mấy câu thơ về tình yêu thấy ngồ ngộ : “ Vì đàn bà người nào cũng như người nấy. Nên dặn lòng thôi hãy cố quên em. Nhưng đâu phải đàn bà người nào cũng như người nấy. Nên suốt đời ta nhớ nhớ quên quên.” . Hoặc “ Ta vốn ghét đàn bà như ghét cứt. Nhưng vì sao ta lại yêu em.Ôi mắt em nhìn như là bẫy chuột.Ta quàng xiên nên đã yêu em”.Hoặc : Đàn bà dễ sợ quá ta. Nó kềm nó kẹp đời ta quá chừng. Nó càng kẹp ta càng mừng. Chỉ e nó kẹp nữa chừng nó thả ra.”

Nguyễn Bắc Sơn có một bài thơ tình nói về người vợ của ông : “ Lòng vui sướng như một chiều nắng tốt.Cầm tay em chầm chậm bước qua sông.Tà áo em buồm trắng đã căng phồng. Những tình ý một đời chưa nói hết. Trong thành phố này từ lâu anh vẫn biết.Ở đâu đây còn chảy một dòng sông. Ở đâu đây còn có mặt trời hồng. Có bến tịnh đậu con thuyền trôi nồi. Thời tuổi nhỏ đời anh buồn quá đỗi. Nhà anh nghèo ngày không đủ cơm ăn. Mẹ hai tay lau nước mắt nhọc nhằn.Cay đắng quá đàn con đâu có biết.Khi lớn khôn nhiều đêm anh hối tiếc.Đã bao ngày mê mải với văn chương.Nhưng bất tài không viết nổi tình thương.Của người mẹ tóc đài đang nhuốm tuyết. Em cũng biết tình yêu anh bát ngát.Và ngây thơ như đồng mía lau say.Biết ngày xưa anh là ngọn gió tây.Thổi quanh quẩn con đường nhà em mỗi tối. Ta về với nhau vợ chồng không đám cưới. Khi em thành sương phụ áo màu đen.Anh bán đi chồng sách quí nuôi em.Cuộc tình hai ta sao cũng buồn quá đỗi.  Khu vườn nhà ta sáng nay có nhiều lá mới. Những lá già rã mục tự hôm qua. Trong lòng anh cũng nở một bông hoa. Đóa hoa chỉ mình em ngó thấy.”

Trong dòng thơ của văn học Miền Nam trước năm 1975, Nguyễn Bắc Sơn là một hiện tượng vì khi mới xuất hiện bài thơ đầu tiên đã làm giới yêu thơ  chú ý và tập thơ Chiến Tranh Việt Nam Và Tôi có những câu thơ tả về tâm sự đời lính ngang tàng ngông nghênh còn được thích mãi đến bây giờ. Những dòng thơ đó mang chất lịch sử về một cuộc chiến và thi sĩ nhìn cuộc chiến vô nghĩa. Có người bảo thơ ông mang chất phản chiến. Cũng có thể hoàn cảnh gia đình đặc biệt khi cha của ông là sĩ quan bên kia chiến tuyến cho nên góp phần tạo nên tư tưởng phản chiến trong những bài thơ  của mình.

Chế độ tự do của Việt Nam Cộng Hòa là miền đất tươi đẹp để những  dòng thơ phản chiến của Nguyễn Bắc Sơn được sáng tác và được phổ biến trong khi đó chế độ Miền Bắc Cộng Sản lúc nào cũng tuyên truyền mị dân khoác lên chiếc áo giải phóng dân tộc cho cuộc chiến tranh Việt Nam trước năm 1975.

Phản chiến là phản đối chiến tranh, thể hiện sự yêu thích hòa bình của loài người. Nhưng chỉ áp dụng phản chiến ở Miền Nam mà không áp dụng ở Miền Bắc là sự không công bằng và người Cộng Sản đã lợi dụng chiêu bài phản chiến để làm suy giảm tinh thần chiến đấu của binh sĩ Miền Nam.

Thời gian đã hơn bốn mươi năm kể từ khi cuộc chiến tranh Việt Nam chấm dứt, Miền Bắc Cộng Sản đã thắng Miền Nam tự do để đưa đất nước vào một giai đoạn suy đồi tột cùng và cũng có thể dẫn đến họa Bắc Thuộc một lần nữa trong lịch sử dân tộc.

Có người không thích chất phản chiến trong thơ lính của Nguyễn Bắc Sơn, đó là về mặt chính trị. Nhưng về mặt nghệ thuật thì những câu thơ độc đáo của ông làm khách văn nghệ ngưỡng mộ.

Giã  biệt thi sĩ Nguyễn Bắc Sơn ( 1944- 2015),  thi sĩ tài hoa của đất Phan Thiết, ngang tàng của dòng thơ Miền Nam .

                                                          Trần Chí Phúc / SBTN