Chuyện bên lề cuộc tranh cử tổng thống Hoa Kỳ 2016

LTS - Nội dung bài viết sau đây do ông Harlan Ullman, chủ tịch tập hợp Killowen, một tập hợp chuyên cố vấn cho các lãnh tụ quốc gia và chủ tịch các đại công ty, đồng thời là cố vấn chính cho Hội Đồng Chủ Tịch các đại công ty liên quan đến An Ninh Quốc Gia (Business Executives for National Security - BENS) vùng Đại Tây Dương đặt trụ sở tại Hoa Thịnh Đốn, viết. Ông Harman Ullman thường đưa ra những vấn đề ít ai để ý nhưng quan trọng, rất cần cho người lãnh đạo quan tâm. Vấn đề hôm nay là “Cần điều kiện gì để lãnh đạo quốc gia?” (Qualified to run the country?”). Ông viết ngày 30 tháng 11, 2015.

Điều kiện để ứng cử tổng thống (và phó tổng thống) Hoa Kỳ được quy định bởi Hiến Pháp, nhưng đối với ông Ullman, nó có những ngõ khuất và nếu không giải quyết đúng lúc có thể trở thành một vấn đề có hệ lụy trước hết cho sự ổn định của Hoa Kỳ nói riêng, và thế giới nói chung, nhất là khi thế giới đang phải đối đầu với hai đại nạn thời tiết tàn phá toàn cầu và nạn Hồi Giáo (ISIS). Vai trò của một Hoa Kỳ ổn định không thể thiếu trong công cuộc chung này.

Theo ông Ullman, hiện có 4 ứng cử viên có cơ được đảng Cộng Hòa chọn làm ứng cử viên tổng thống. Đó là các ông Donald Trump, Ben Carson, Marco Rubio và Ted Cruz. Nói về kinh nghiệm không ai trong 4 người có đủ điều kiện tối thiểu để lãnh đạo quốc gia theo tiêu chuẩn cổ điển. Hai người (Trump & Carsen) chưa có kinh nghiệm cầm quyền, một điều nhiều công dân Hoa Kỳ xem là cần thiết. Hai người còn lại (Rubio & Cruz) đều là thượng nghị sĩ nhiệm kỳ đầu tiên đều thiếu kinh nghiệm chính quyền.

Vấn đề chọn ai tùy dân chúng Hoa Kỳ, nhưng nếu bàn về điều kiện theo Hiến Pháp thì có thể ứng cử viên Ted Cruz không đủ điều kiện. Hiến Pháp đòi hỏi ứng cử viên tổng thống Hoa Kỳ phải có: (1) tối thiểu 35 tuổi, (2) ở trong nước ít nhất 14 năm (3) chiếm được đa số của 539 cử tri đoàn toàn quốc - tức 270 phiếu trở lên. Và sau cùng (4) một “công dân tự nhiên” (a natural born citizen) của Hoa Kỳ.

Danh từ “natural born” được hiểu là sinh ra tại một tiểu bang của Hoa Kỳ. Không có một tiền lệ, hay một văn bản gốc nào của những người khai sinh ra nước Mỹ định nghĩa rõ ràng theo luật định thế nào là “natural born.” Thí dụ một người sinh ra tại một vùng đất chưa thuộc Hoa Kỳ, nhưng sau đó thuộc Hoa Kỳ thì người đó có phải là một “natural born citizen” không?

Trong quá khứ có nhiều trường hợp lờ mờ rồi cũng cho qua. Charles Curtis, phó tổng thống của Tổng Thống Hoover sinh tại bang Kansas năm 1860, một năm trước khi Kansas trở thành tiểu bang Hoa Kỳ. Ông Barry Goldwater sinh tại Arizona năm 1909, ba năm trước khi Arizona được sát nhập vào Hoa Kỳ như một tiểu bang. Không ai đặt thành vấn đề “natural born” của các vị đó.

Trường hợp gần nhất là đối với ông John McCain năm 2008. Ông McCain sinh tại căn cứ Hải Quân Hoa Kỳ Coco Solo trong vùng nhượng địa Panama (Panama Canal Zone) của Hoa Kỳ năm 1936. Thân sinh ông McCain là một sĩ quan Hải Quân đang phục vụ tại căn cứ.

Năm 1937 Quốc Hội Hoa Kỳ thông qua luật số 8USC1403 ban quyền quốc tịch Hoa Kỳ cho người sinh ra tại vùng Canal có bố mẹ là quân nhân đang phục vụ tại đó. Nhưng luật đó cũng không xác định rõ những người như ông John McCain có phải là một “natural born citizen” không.

Năm 2008 khi ông John McCain ra ứng cử tổng thống Hoa Kỳ, Fred Hollander kiện tư cách “natural born” của ông John McCain, nhưng tòa án bác. Và trường hợp của ông John McCain được giải quyết là trước ngày bầu cử tổng thống, thượng viện Hoa Kỳ đồng thanh thông qua một quyết nghị công nhận ông John McCain là một “natural born citizen.”

Ted Cruz sinh tại Calgary, Canada, mẹ là một công dân Hoa Kỳ, nhưng bố là người Cuba. Ông là một công dân Hoa Kỳ (do bên mẹ) nhưng không có một tiền lệ nào chứng tỏ ông là một “natural born citizen” để có thể làm tổng thống. Không biết nếu Ted Cruz được chọn làm ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa thì vấn đề hợp hiến sẽ giải quyết ra sao?

Điều đáng để ý là cái lưỡi rất nhọn của ông Donald Trump không hề đề cập đến tư cách ứng cử của đối thủ, mặc dù trước đây ông là người năng động nhất quả quyết ông Barack Obama không phải là “natural born” vì sinh tại Kennya! (TBN: ông Obama sinh tại bang Hawaii). Có lẽ ông Trump theo chính sách thêm bạn bớt thù vì Ted Cruz chưa hề tấn công ông ta (TBN: Chưa thôi. Vì không khí tranh cử càng lúc càng nóng, hai ba ứng cử viên hàng đầu thế nào cũng phải đụng nhau).

Có thể các ứng cử viên Cộng Hòa nghĩ ông Ted Cruz khó được chọn làm ứng cử viên của đảng, bày chuyện “đủ hay không đủ điều kiện” của ông Ted Cruz phỏng có ích gì. Còn các ứng cử viên Dân Chủ nghĩ chẳng lợi gì nêu ra một vấn đề trước sau cũng được nêu ra nếu Ted Cruz được chọn.

Cuối cùng dân chúng Hoa Kỳ sẽ đi đến một quyết định, và nếu quyết định đúng có tính lâu dài, không bị hoảng loạn vì những lo lắng bất an trước mắt thì 4 ứng cử viên Cộng Hòa Trump, Carsen, Rubio và Cruz đều không thể trở thành tổng thống Hoa Kỳ. Đảng Dân Chủ đã nắm chắc 240 phiếu cử tri đoàn chỉ còn cần 30 phiếu nữa. Đảng Dân Chủ rất dễ ve vãn nhóm cử tri thuộc các sắc dân thiểu số và phụ nữ vốn bị đảng Cộng Hòa ít lưu tâm để có 30 phiếu này. Từ bức tranh chính trị hôm nay cuộc tranh cử tổng thống Hoa Kỳ tháng 11 năm 2016 xem như đã vào lịch sử.

Tuy nhiên trước khi đến điểm hẹn của lịch sử, không ai có thể biết cơn sóng gió nội bộ đảng Cộng Hòa sẽ đưa đẩy hai ứng cử viên hàng đầu hiện nay, Trump và Carsen đi về đâu. Nếu hai ông ấy biến mất, Ted Cruz có chỗ để ngoi lên không? Về phía Dân Chủ, bà Hillary Clinton đang vững vàng đi đến điểm hẹn ngoại trừ vụ E-mail của bà khi làm bộ trưởng ngoại giao bất ngờ biến thành một cơn bão.

Nhưng chuyện “natural born” của Ted Cruz cũng nên được giải quyết sớm hơn là để nước đến chân. Nếu nó trở thành một vụ án hiến pháp và tòa án phán quyết Ted Cruz không phải là một “natural born citizen” thì Ted Cruz cũng không có hy vọng gì được thượng viện đồng thanh ra quyết nghị ông là công dân “natural born” như thượng viện đã làm với TNS John McCain. Lại thêm một khủng hoảng Hiến Pháp!

Nguyên tác: Harlan Ullman

Trần Bình Nam (lược dịch)